‘Altijd proberen te voorkomen dat mensen vermalen worden door het systeem’

Gepubliceerd op 18 november 2024

Werk bij multiproblematiek samen met ketenpartners

Soms dreigen mensen vermalen te worden door de raderen van het systeem. Buiten hun eigen schuld. Als professional kun je dat niet zomaar laten gebeuren, vinden Catharina Idema en Otto Mulder van UWV Werkbedrijf in Drenthe. Zij maakten werk van het verhaal van ‘Tommy’.

Tommy uit Drenthe raakte zijn woonruimte kwijt. De details van het verhaal blijven achterwege, maar het was niet door zijn eigen fout, vertelt Catharina Idema. Zij had bij het UWV contact met Tommy, die een psychische beperking heeft. ‘Doordat hij geen adres meer had, kon hij zijn Wajong-uitkering niet meer krijgen. Hij kon zich niet bij zijn vader inschrijven, want die zou daardoor gekort worden op zijn AOW. En alleen een postadres aanhouden is niet voldoende om een uitkering te krijgen. Die werd dus stopgezet.’

Veel dak- en thuisloze jongeren slapen bij vrienden of familie op de bank.

Zwerven

Tommy ging zwerven van het ene naar het andere adres, vertelt Idema. Alleen al om te kunnen eten, bouwde hij schulden op. Na een paar weken belandde hij in Amsterdam. Daar sliep hij soms een paar dagen bij vrienden op de bank. Lang niet altijd, want hij wilde hen niet tot last zijn.

Idema hield al die tijd contact met hem en probeerde van alles uit, vertelt ze. ‘Natuurlijk heb ik eerst intern gevraagd of we voor Tommy een uitzondering konden maken. Daarna heb ik het probleem voorgelegd bij de maatwerkplaats van het UWV. De regels stonden het ons simpelweg niet toe om een uitzondering te maken.’ 

Later werd het probleem aan de landelijke solve table van het UWV besproken. ‘Ook daar was de conclusie dat de regels goed waren gevolgd. Tegelijk wilden de deelnemers aan die tafel dat we dit soort casussen verzamelen. Er moet een landelijke oplossing voor komen, want we willen niet dat zoiets gebeurt.’

Er zijn meer 'Tommy's'

Via de landelijke lijn kwam Idema in contact met de gemeente Amsterdam. Zo lukte het uiteindelijk om Tommy in te schrijven op het adres van een Amsterdamse vriendin. Daarna kon hij zijn uitkering weer ontvangen.

In dit geval kwam er dus een oplossing. ‘Maar het verhaal van Tommy staat niet op zichzelf’, zegt Otto Mulder. ‘Mensen met een uitkering kampen vaak met multiproblematiek. Ze hebben bijvoorbeeld ook problemen met hun gezondheid, huisvesting, schulden of toeslagen of staan te lang op de wachtlijst van een ggz-instelling.

Tips

  • Werk aan een sterke sociale kaart, met contactpersonen van alle relevantie instanties en hulporganisaties in je regio.
  • Overleg binnen je arbeidsmarktregio welke samenwerkingsvormen (nog meer) mogelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan gezamenlijke regionale spreekuren van uiteenlopende instanties als gemeente, UWV, Belastingdienst en zorgverzekeraars.
  • Bespreek situaties die vastlopen altijd met je collega’s en je leidinggevende. Wellicht hebben zij ideeën voor oplossingen of maatwerk.
  • Heeft jouw organisatie een regionale of landelijke plek waar individuele, complexe casussen worden besproken? Leg een situatie die vastloopt daar voor.

Overleggen voor een oplossing

In Emmen hebben we het geluk dat we in hetzelfde pand zitten als de Belastingdienst. We lopen daar samen met de klant regelmatig naartoe. Dan bespreken we wat kan en mag, bijvoorbeeld op het gebied van toeslagen. De Belastingdienst heeft wat meer beleidsruimte om individuele uitzonderingen te maken. Maar zo’n korte lijn hebben de meeste UWV-kantoren natuurlijk niet.’

Om individuele situaties écht goed aan te pakken, is breed overleg nodig, zegt Mulder. ‘In de regionale werkcentra hebben we straks veel arbeidsmarktpartijen bij elkaar. En vanuit het RWC ligt er ook een goede lijn met de gemeente. Dat is een mooi begin. Maar vaak zou je ook willen overleggen met bijvoorbeeld een ggz-instelling, een zorgverzekeraar of een woningcorporatie. Privacyregelgeving maakt dat lastig. En de wil is er ook niet bij iedereen. Zo hebben wij bijvoorbeeld een zorgverzekeraar benaderd voor samenwerking en overleg, maar die voelde daar vooralsnog niet voor. We blijven dat proberen, in het belang van mensen met multiproblematiek.'

Regionale instanties in beeld

Landelijke oplossingen zijn nodig om situaties als die van Tommy op te lossen of te voorkomen, zegt Mulder. ‘Die moeten ondersteund worden door wet- en regelgeving.’ Tegelijk kan iedere instantie alvast werken aan betere lijnen met regionale instanties, om in schrijnende gevallen samen op te treden. ‘Een sterke sociale kaart kan helpen als je in je eigen organisatie te weinig kunt doen. Je weet dan wie je bij een andere organisatie kunt benaderen om mee te werken aan een oplossing.’

Contact houden

Voor Tommy was het contact dat Catharina al die tijd met hem had gehouden, uiteindelijk van groot belang’, zegt Mulder. ‘Zij kon hem doorverwijzen naar de gemeente Amsterdam.’ Idema: ‘In feite had ik bij Tommy voldaan aan alle organisatiedoelstellingen van het UWV. Ik had rechtmatig, volledig en tijdig gehandeld. Maar ik vond het te gek voor woorden dat hij zijn uitkering misliep, doordat hij buiten zijn eigen schuld geen woonruimte had. 

‘Wij zijn als UWV’ers geen maatschappelijk werkers’, vult Mulder aan. ‘Tegelijk: we laten onze klanten natuurlijk niet zomaar in de kou staan.’ Idema: ‘We hebben vanuit instanties als het UWV toch een maatschappelijke verantwoordelijkheid? Laten we dan samen kijken naar een oplossing.’